De vereniging

De Vereniging voor Wijsbegeerte te ‘s-Gravenhage is op 21 februari 1907 opgericht om kennis van en belangstelling voor de filosofie te stimuleren en te onderhouden. Sommige van onze leden zijn academisch geschoold in de filosofie, andere hebben ‘slechts’ een basale kennis en willen die graag verdiepen. De vereniging ziet het als haar taak om filosofische bijeenkomsten te organiseren van een hoog inhoudelijk niveau, en tegelijkertijd toegankelijk te zijn voor een breed publiek.

Komende lezing: dinsdag 21 mei 2024

Eric Bolle

Nihilisme, Nietzsche en Musils ‘Der Mann ohne Eigenschaften’

Nihilisme staat voor de ontkenning van het bestaan van betekenis of waarde in de wereld. De term is sterk verbonden met de filosoof Friedrich Nietzsche, die veel over nihilisme schreef en er een specifieke invulling aan gaf. Een bekende omschrijving van hem luidt: ‘Was bedeutet Nihilismus? – Dass die obersten Werte sich entwerten. Es fehlt das Ziel. Es fehlt die Antwort auf das Wozu?’

Robert Musil beschrijft in zijn roman ‘Der Mann ohne Eigenschaften’ dit breed heersende gevoel van zinloosheid in het Oostenrijk van het begin van de twintigste eeuw. Ulrich, de hoofdpersoon en het alter-ego van Musil, probeert de innerlijke mens centraal te stellen in een wereld die betekenisloos dreigt te worden. Hij wil de weg terugvinden naar wie hij ook en misschien wel eigenlijk is. Hij wil zich daarbij ontdoen van zijn eigenschappen, want die worden in zijn ogen bepaald in de relatie met de wereld om hem heen die zijn waarde verloren heeft. Zijn eigenschappen werken eerder vervreemdend dan dat ze een karakteristiek van zijn persoonlijkheid zijn.

Ulrich toont zich een erfgenaam van Nietzsche omdat hij met zichzelf het experiment aangaat. Maar Bolle laat zien dat hij ook in de traditie van de mysticus Meister Eckhardt staat, die besefte dat de innerlijke mens veel tekortkomt. Daarmee laat Bolle een bijzonder licht schijnen op een stroming die nog steeds actueel is. Hij doet dat onder andere aan de hand van het boek dat tot de beste Duitstalige roman van de vorige eeuw is uitgeroepen en dezelfde status heeft als Ulysses van James Joyce en À la recherche du temps perdu van Marcel Proust.

Dr. Eric Bolle heeft een achtergrond als docent Duits en filosofie in het voortgezet en hoger onderwijs. Hij was directeur van een architectenopleiding en hoofd van een provinciale afdeling ruimtelijke ordening. Speciale vermelding verdient zijn vertaling van Hölderlins stukken over Sophokles en Pindarus die hij samen met de beeldend kunstenaar Marcel Wesdorp publiceerde op de website Bewijsbare Mythen.